[Warto wiedzieć] Pochodzenie mięsa – co musi wiedzieć sprzedawca?

[Maxell]

Pochodzenie mięsa – co musi wiedzieć sprzedawca?

 

 

Wiedza sprzedawcy i właściwe informowanie konsumenta o cechach danego produktu to coś więcej jak tylko technika sprzedaży. Dziś pojęcie to jest dużo głębsze niż z pozoru nam się wydaje. Szereg przepisów prawnych i norm a także zdywersyfikowanych kanałów dystrybucji i dostaw powodują, że sprzedawca powinien znać to zagadnienie gruntownie po to, by właściwie i rzetelnie informować konsumentów o danej żywności. 

 

Przepisy prawa żywnościowego mają na celu ochronę interesów konsumentów i stanowią podstawę dokonywania przez nich świadomego wyboru związanego ze spożywaną żywnością. Mają na celu zapobiegać oszukańczym lub podstępnym praktykom, fałszowaniu żywności oraz wszelkim innym praktykom mogącym wprowadzić konsumenta w błąd. Mając powyższe na uwadze, możemy zdecydowanie stwierdzić, że informacja co do pochodzenia mięsa jest kluczowym czynnikiem wyboru konsumenckiego a zatem ważnym argumentem by świadomość i wiedza sprzedawcy w tym zakresie była pełna i profesjonalna.

 

 

Mięso oferowane w sprzedaży detalicznej dla klienta końcowego może być sprzedawane w opakowaniach oryginalnych producenta bądź „luzem” w systemie lady tradycyjnej, gdzie produkty eksponowane są bez opakowań czy też pakowane i sprzedawane w pomieszczeniu sprzedaży na życzenie klienta. Konsument mając do dyspozycji mięso zapakowane i oznakowane oryginalnie przez producenta jest informowany za pomocą etykiety, na której znajdują się wszystkie niezbędne informacje. W systemie sprzedaży luzem, ilość i jakość informacji przekazywanych konsumentowi zależy w dużej mierze od sprzedawcy. Stąd ważne jest szkolenie sprzedawców oraz stały dostęp do profesjonalnej, praktycznej i łatwe do zrozumienia wiedzy w tym zakresie. Ponieważ jednak rynek i oczekiwania konsumentów ulegają ciągłym zmianom, na przestrzeni czasu powstało wiele aktów prawnych, które regulują obszar związany z podawaniem informacji na temat pochodzenia mięsa. Pierwsze szczegółowe zasady dotyczące pochodzenia dotyczyły mięsa wołowego i były odpowiedzią na pojawienie się w Europie groźnej dla ludzi choroby BSE (gąbczaste zwyrodnienie mózgu). Wprowadzono wówczas nakaz identyfikacji pochodzenia mięsa wołowego zwanego „systemem śledzenia” (ang. traceability). Wiązało się to z zapewnieniem właściwych informacji dotyczących całego łańcucha od hodowcy do konsumenta mięsa. Dziś zasady te obejmują także inne rodzaje mięsa tj mięso ze świń, owiec, kóz i drobiu.

 

1. Zasady dla mięsa wołowego

 

Mięso wołowe świeże, chłodzone i mrożone w tuszach, półtuszach, ćwierćtuszach, częściach zasadniczych i elementach kulinarnych zarówno z kością jak i bez kości powinno być oznakowane etykietami indentyfikacyjnymi.

Etykiety powinny być umieszczone na każdej sztuce lub sztukach mięsa lub na ich opakowaniach. W wypadku mięsa wołowego niepakowanego wymaga się udostępnienia klientowi końcowemu odpowiednich informacji w formie pisemnej poprzez uwidocznienie ich w punkcie sprzedaży.

Oznakowanie (etykiety) mięsa wołowego w zakresie pochodzenia muszą zawierać następujące informacje:

 

1. Numer lub kod identyfikacyjny zapewniający istnienie powiązania między mięsem a zwierzęciem lub zwierzętami (numer ten musi być numerem identyfikacyjnym konkretnego zwierzęcia z którego pochodzi mięso lub numerem identyfikacyjnym grupy zwierząt np. partii produkcyjnej)

2. Numer zatwierdzenia ubojni, w której dokonano uboju – oznakowanie na etykiecie: Ubój w (nazwa Państwa), (numer zatwierdzenia).

3. Numer zatwierdzenia zakładu w którym dokonano podziału mięsa na tusze oraz nazwa państwa członkowskiego lub państwa trzeciego – oznakowanie na etykiecie: Podzielone w (nazwa Państwa), (numer zatwierdzenia)

4. Informacje dotyczące Państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, w którym: dane zwierzę się urodziło, odbywała się hodowla, odbywał się ubój.

5. Jeśli te trzy procesy odbywały się w tym samym państwie to może być zastosowane oznakowanie: pochodzenie „nazwa państwa”.

 

W handlu detalicznym funkcjonuje jednak mięso, które przeznaczone jest do sprzedaży konsumentowi finalnemu oraz zakładom prowadzącym wyłącznie sprzedaż detaliczną, a są to:

 

„Paczkowane mięso rozebrane” - mięso wołowe, które zostało zapakowane przed zaoferowaniem do sprzedaży w taki sposób, że zawartość opakowania nie może ulec zmianie bez otwarcia lub zmiany opakowania. Dla tego rodzaju mięsa etykieta musi zawierać następujące informacje:

 

a) Numer lub kod identyfikacyjny zapewniający istnienie powiązania między zwierzęciem lub zwierzętami.

b) Nazwę państwa, w którym dokonano uboju oraz numer licencji ubojni (w razie potrzeby umieścić należy nawet kilka ubojni, w których zwierzęta te były ubijane).

c) Nazwę państwa, w którym dokonano rozbioru tusz.

d) Nazwę państwa, w którym zwierzę się urodziło, odbywał się chów oraz ubój (jeśli jest to jedno państwo można użyć sformułowania „pochodzenie”.

 

„Niepaczkowane mięso rozebrane” – czyli mięso wołowe oferowane w punkcie sprzedaży, które może zostać pokrojone, podzielone na prośbę konsumenta końcowego. Dla tego rodzaju mięsa obowiązują następujące informacje:

 

a) Numer lub kod identyfikacyjny zapewniający istnienie powiązania między mięsem a zwierzęciem lub zwierzętami.

b) Nazwę państwa, w których zwierzę / zwierzęta były urodzone, hodowane, poddane ubojowi.

c) Nazwę państwa, w którym dokonano rozbioru tusz.

 

Jeśli mięso pochodzi od zwierząt urodzonych i/lub hodowanych i/lub poddanych ubojowi w różnych państwach musi być wyraźnie od siebie oddzielone w chwili wystawienia do sprzedaży. W punkcie sprzedaży należy umieścić informacje w pobliżu tego mięsa, tak aby konsument w łatwy sposób odróżnił mięsa o różnym pochodzeniu.

W sprzedaży może być również „mięso drobne wołowe” – czyli małe kawałki mięsa, które powstają wyłącznie w wyniku wykrawania i które otrzymuje się przy odkostnianiu tusz i/lub rozbiorze mięsa.

Wówczas niezależnie od tego czy jest ono opakowane czy sprzedawane luzem, informacje jakie towarzyszą takiemu rodzajowi mięsa są następujące:

 

a) Numer lub kod identyfikacyjny zapewniający istnienie powiązania między zwierzęciem lub zwierzętami.

b) Nazwę państwa, w którym dokonano uboju zwierząt, z których uzyskano mięso drobne oznakowane - miejsce uboju: nazwa państwa.

c) Nazwę państwa, w którym wytwarza się mięso drobne i numer licencji zakładu, w którym to mięso otrzymano oznakowane: miejsce produkcji: nazwa państwa oraz numer licencji.

 

Jeśli chodzi o mięso wołowe mielone dane identyfikacyjne, które należy podać na etykiecie mięsa wołowego mielonego, które sprzedawane jest w opakowaniu lub bez opakowania to:

 

a) Numer lub kod identyfikacyjny zapewniający istnienie powiązania między zwierzęciem lub zwierzętami.

b) Wyprodukowano w – nazwa państwa.

c) Pochodzenie, w wypadku, jeżeli państwo pochodzenia jest inne niż państwo, w którym powstał produkt.

 

2. Zasady dla mięsa ze świń, owiec, kóz i drobiu

 

W roku 2011 Parlament Europejski biorąc pod uwagę ochronę konsumentów wydał kolejny akt prawny, który precyzyjnie określił informacje jakie należy przekazywać konsumentom na temat żywności. W art. 26 tegoż przepisu wprowadzono obowiązek znakowania kraju lub miejsca pochodzenia mięsa świeżego schłodzonego lub zamrożonego mięsa ze świń, z owiec lub kóz i drobiu. Na tej podstawie Komisja Europejska wydała rozporządzenie wykonawcze, które ustanowiło zasady co do wskazania kraju lub miejsca pochodzenia mięsa. Zasady zamieszczone w tym akcie prawnym w zakresie znakowania pochodzenia na etykiecie mięsa przeznaczonego dla klienta detalicznego lub do zakładów żywienia zbiorowego weszły w życie 1 kwietnia 2015 roku.

Zgodnie z przepisem, pojęcie „pochodzenie” winno być zarezerwowane dla mięsa uzyskanego od zwierząt, które urodziły się, były chowane i zostały poddane ubojowi a zatem zostały całkowicie uzyskane w jednym państwie członkowskim lub w jednym państwie trzecim.

Miejsce chowu i miejsce uboju może być jednakże zastąpione sformułowaniem „pochodzenie” pod warunkiem, że podmiot działający na rynku spożywczym w zadawalający sposób udowodni właściwemu organowi, że mięso uzyskano ze zwierząt urodzonych, chowanych i poddanych ubojowi w jednym państwie członkowskim lub państwie trzecim.

W sytuacji gdy zwierzę chowane było w kilku państwach członkowskich lub państwach trzecich i wymóg dotyczący chowu nie może być spełniony konieczne jest odpowiednie wskazanie miejsca chowu, aby lepiej zaspokoić potrzeby konsumentów i uniknąć niepotrzebnej komplikacji treści etykiety.

Wymogi co do oznakowania na etykiecie mięsa dotyczą wskazania:

 

1. „Miejsce chowu” – nazwa państwa członkowskiego lub państwa trzeciego w którym odbywał się chów zgodnie z następującymi kryteriami: W przypadku świń:

 

• jeżeli wiek zwierzęcia poddawanego ubojowi przekracza 6 miesięcy, państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce ostatni etap chowu wynoszący co najmniej 4 miesiące;

• jeżeli wiek zwierzęcia poddawanego ubojowi nie przekracza 6 miesięcy a masa ciała żywego zwierzęcia wynosi co najmniej 80 kg, państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce etap chowu po uzyskaniu przez zwierzę masy 30 kg;

• jeżeli wiek zwierzęcia poddawanego ubojowi nie przekracza 6 miesięcy, a masa żywego zwierzęcia wynosi mniej niż 80 kg, państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce cały chów.

 

W przypadku owiec i kóz:

 

• państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce ostatni etap chowu wynoszący co najmniej sześć miesięcy lub,

• jeżeli wiek zwierzęcia poddawanego ubojowi nie przekracza 6 miesięcy – państwo członkowskie lub państwo trzecie w którym miał miejsce cały chów.

 

W przypadku drobiu:

 

• państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce ostatni etap chowu wynoszący co najmniej jeden miesiąc

• lub – jeżeli wiek zwierzęcia poddawanego ubojowi nie przekracza jednego miesiąca – państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym miał miejsce cały chów od momentu rozpoczęcia tuczu zwierzęcia;

 

2. Miejsce uboju czyli państwo członkowskie lub państwo trzecie w którym zwierzę zostało poddane ubojowi określone jako miejsce uboju.

 

3. Kod partii identyfikujący mięso dostarczone konsumentowi lub zakładowi żywienia zbiorowego.

 

Jeśli mięso pochodzi od zwierząt urodzonych, chowanych i poddanych ubojowi w jednym państwie członkowskim lub państwie trzecim to można zastosować sformułowanie- pochodzenie: (nazwa państwa członkowskiego lub państwa trzeciego).

Dla mięsa mielonego i mięsa drobnego w przepisie tym znajdziemy odstępstwa co do stosowanych sformułowań:

 

a) „Pochodzenie UE” – jeśli mięso mielone lub mięso drobne zostało wyprodukowane wyłącznie z mięsa uzyskanego ze zwierząt urodzonych, chowanych i poddanych ubojowi w różnych państwach członkowskich.

b) „Miejsce chowu i uboju: UE” – jeśli mięso mielone i mięsa drobne zostało wyprodukowane wyłącznie z mięsa uzyskanego ze zwierząt chowanych i poddanych ubojowi w różnych państwach członkowskich.

c) Odstępstwa dotyczące mięsa pochodzącego z krajów trzecich można oznakować:  „miejsce chowu i uboju: poza UE”, „miejsce chowu: poza UE” i miejsce uboju: UE”, „miejsce chowu i uboju: UE i poza UE.

 

Czy jednak jednostki handlu detalicznego właściwie i rzetelnie informowały konsumentów o pochodzeniu mięsa? Moje wnioski wypływające z doświadczenia zawodowego i wnikliwego obserwowania praktyk w handlu upewniły mnie o brakach w wielu placówkach handlu detalicznego w Polsce.

Ponieważ art. 44 rozporządzenia 1169/2011 w zakresie przepisów dotyczących żywności nieopakowanej odsyła do przepisów krajowych w obszarze sposobu udostępniania danych szczegółowych a w stosownych przypadkach form ich wyrażania i prezentacji, rok 2020 przyniósł przełom w doprecyzowaniu tych wymogów na rynku krajowym. W czerwcu bieżącego roku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zmienił rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.

W omawianym akcie prawnym dokonano zmian w § 19, który dotyczy środków spożywczych oferowanych do sprzedaży konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego bez opakowania lub w przypadku pakowania środków spożywczych w pomieszczeniu sprzedaży na życzenie konsumenta finalnego lub ich pakowania do bezzwłocznej sprzedaży.

Należy przypomnieć, że §19 precyzuje informację jaką należy podać sprzedając żywność bez opakowania lub pakowania na życzenie klienta bądź do bezzwłocznej sprzedaży, między innymi:

 

a) nazwę środka spożywczego,

b) nazwę albo imię i nazwisko producenta,

c) wykaz składników,

d) klasę jakości handlowej albo inny wyróżnik jakości handlowej (wynikający z przepisów szczegółowych).

 

Dodatkowo rozporządzenie to wprowadziło zasady dotyczące mięsa świeżego schłodzonego i zamrożonego ze świń, owiec, kóz i drobiu (o których mowa w załączniku XI do rozporządzenia nr 1169/2011) za wyjątkiem mięsa w którego oznakowaniu użyto znaku graficznego „Produkt Polski”.

Nowy obowiązek dotyczył zamieszczenia dla każdego rodzaju mięsa informacji w zakresie państwa lub miejsca pochodzenia wraz z grafiką przedstawiającą flagę państwa pochodzenia, przy czym grafika ta może mieć uproszczoną formę o ile pozwoli to na właściwą identyfikację państwa pochodzenia mięsa. Przepis określa także formę prezentacji jaką należy zastosować. A mianowicie:

 

a) informację dotyczącą państwa pochodzenia i grafiki przedstawiającej flagę państwa pochodzenia podaje się na wywieszce umieszczonej w widocznym miejscu, towarzyszącej jego prezentacji;

b) czcionka, którą stosuje się do podania informacji o państwie pochodzenia mięsa, a także wysokość grafiki przedstawiającą flagę państwa pochodzenia mięsa nie może być niższa niż czcionka użyta do prezentacji nazwy mięsa.

Rozporządzenie to weszło do praktyki rynkowej 30 września 2020 r.

Wnioski jakie płyną z zastosowania niniejszego przepisu są bardzo optymistyczne. Zarówno kanał dystrybucji hurtowej jak również jednostki handlu detalicznego dokonały masowej koncentracji pozyskania polskiego mięsa oraz właściwego i rzetelnego oznakowania zgodnego z nowym przepisem. Świadczyć to może o dużej potrzebie wsparcia polskiego rolnictwa i patriotyzmie konsumenckim, który w obecnym czasie epidemii jest niezwykle potrzebny.

 

Autor: dr inż. Wioletta Wiszniowska-Wąs Pełnomocnik Zarządu ds. Systemu Jakości PHU „ADAM” Sp. z o.o. Żagań