Klasyfikacja poubojowa tusz zwierząt rzeźnych

[Maxell]

W związku z tym, iż na terenie UE obowiązuje znoramalizowana klasyfikacja poubojowa tusz zwierząt rzeźnych, przedstawiam Państwu poniższy materiał, który powinien być bardzo pomocny przy zakupie tusz lub półtusz wieprzowych, wołowych czy też baranich.

 

KLASYFIKACJA POUBOJOWA TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH

 

Klasyfikacja tusz w Unii Europejskiej

 

1. Klasyfikacja tusz wieprzowych

 

We wszystkich państwach Unii Europejskiej stosowaną metodą klasyfikacji jest system EUROP, oparty przede wszystkim na ocenie zawartości mięsa w tuszy. System ten został zapoczątkowany w 1984 r. i wiąże się z wydaniem Rozporządzenia Rady (EWG) nr 3220/84. W ostatnich, zaktualizowanych i scalonych dokumentach określono szczegółowe zasady stosowania klasyfikacji EUROP tusz podstawowych gatunków zwierząt rzeźnych (Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008).

Według przepisów UE, tusza wieprzowa jest ciałem ubitego tucznika, poddanym wykrwawieniu i wytrzewieniu, w całości i/lub podzielonym na półtusze wzdłuż linii środkowej, bez języka, szczeciny, racic, narządów rodnych, sadła, nerek i przepony.

Tusze wieprzowe dzieli się na następujące klasy:

 

- S o mięsności powyżej lub równej 60%,

- E o mięsności 55-59,9%,

- U o mięsności 50-54,9%,

- R o mięsności 45-49,9%,

- O o mięsności 40-44,9%,

- P o mięsności poniżej 40%.

 

Zawartość mięsa w tuszy, zwana mięsnością, określana jest jako stosunek procentowy ogólnej masy mięśni poprzecznie prążkowanych do masy tuszy. Mięsność szacuje się w Polsce siedmioma różnymi aparatami elektronicznymi, zwanymi także choirometrami, tj. CGM, Fat-o-Meater II i IM-03 (optyczno-igłowe), Ultra-Fom 300 i Auto-Fom (ultradźwiękowe) oraz CSB-Image-Meater (wizyjny).

 

 

Urządzenia klasyfikacyjne stosowane w Polsce; w kolejności: Auto-Fom (A), Ultra-Fom 300 (B), IM-03 ©, CGM (D).

 

Pierwsze cztery z nich są urządzeniami ręcznymi, szacującymi mięsność na podstawie pomiaru grubości słoniny i mięśnia najdłuższego grzbietu w punktach C6 i C7, zlokalizowanych na wysokości ostatniego żebra lub między 3. a 4. kręgiem piersiowym, licząc kręgi od końca, w odległości 6 cm (C6) lub 7 cm (C7) od linii przecięcia tuszy na półtusze:

 

 

Miejsca pomiarów grubości słoniny i mięśnia najdłuższego grzbietu podczas aparaturowej oceny mięsności tusz wieprzowych.

 

Pomiary te wykorzystuje się do oceny zawartości mięsa w tuszy w równaniach regresji (różnych dla każdego z ww. aparatów), które zostały opracowane przez stronę polską i zatwierdzone decyzją Komisji Wspólnot Europejskich nr 2011/506/WE. W decyzji zatwierdzone są również równania regresji dla urządzenia automatycznego Auto-Fom, Auto-Fom III oraz CSB-Image-Meater, przy użyciu których zawartość chudego mięsa oblicza się na podstawie wielu punktów pomiarowych grubości słoniny i mięśnia najdłuższego grzbietu. Dla małych ubojni decyzja dopuszcza stosowanie ręcznej metody dwupunktowej (tzw. metoda ZP). Tusza musi być zważona i sklasyfikowana nie później niż 45 minut po operacji kłucia. Zgodnie z ww. decyzjami, masa poubojowa tusz powinna mieścić się w przedziale 60-120 kg. Tusze znakuje się wielką literą określającą klasę lub procentową zawartość mięsa. Wysokość litery lub cyfry musi wynosić co najmniej 2 cm. Półtusze znakuje się tuszem na skórze tylnej golonki lub szynki.

Obowiązujące aktualnie równanie regresji, szacujące zawartość mięsa w tuszy, np. dla choirometru CGM ma następującą postać:

 

Y = 59,42 - 0,6275x1+ 0,1322x2

 

gdzie:

X1 - grubość słoniny ze skórą w mm zmierzona 6 cm od linii środkowej tuszy pomiędzy

trzecim i czwartym żebrem od końca,

X2 - grubość mięśnia w mm zmierzona w tym samym czasie i w tym samym miejscu co x1

 

Artykuł 20 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1249/2008 jednoznacznie określa, że wspólnotowy system klasyfikacji tusz EUROP stosowany jest w celu zapewnienia godziwej zapłaty producentom na podstawie oceny mięsności tuczników i masy tusz. Klasyfikacji podlegają wszystkie tuczniki spełniające wymagania masy poubojowej. W drodze odstępstwa państwa członkowskie mogą zdecydować, że stosowanie klasyfikacji nie jest obowiązkowe w rzeźniach, których średnioroczne uboje tygodniowe nie przekraczają 200 świń, a także w rzeźniach dokonujących wyłącznie uboju świń urodzonych i tuczonych we własnych tuczarniach oraz dokonujących rozbioru wszystkich uzyskanych tusz.

 

2. Klasyfikacja tusz bydlęcych

 

Klasyfikacja tusz bydła dojrzałego systemem EUROP została wprowadzona w państwach EWG w 1982 r. na podstawie rozporządzenia Rady (EWG) nr 1208/81, kilkakrotnie uzupełnianego i modyfikowanego (aktualne akty prawne: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1234/2007 i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008).

Według przepisów tusza bydlęca zdefiniowana jest jako ciało ubitego zwierzęcia po wykrwawieniu, wytrzewieniu i oskórowaniu, bez głowy oddzielonej w stawie szczytowo-potylicznym, stóp oddzielonych w stawie nadgarstkowośródręcznym lub

stępowo-śródstopowym, narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej z nerkami lub bez nich, bez tłuszczu okołonerkowego i miednicznego oraz bez narządów rozrodczych i przylegających do nich mięśni, a w przypadku samic bez wymienia lub tłuszczu gruczołu mlecznego.

Tusze bydła dojrzałego, uzyskane od zwierząt o masie ciała powyżej 300 kg (w wieku powyżej 12 miesięcy), dzielą się na następujące kategorie:

 

A - tusze niekastrowanych młodych samców w wieku poniżej 2 lat (buhajki),

B - tusze innych niekastrowanych samców (buhaje),

C - tusze kastrowanych samców (wolce),

D - tusze krów,

E - tusze jałówek.

 

Zakład ubojowy może przyjmować do uboju tylko bydło posiadające indywidualne paszporty, zawierające m.in. dane identyfikacyjne oraz datę urodzenia i płeć zwierzęcia. Dane te są wprowadzane do dokumentacji ubojowej. Tusze bydlęce klasyfikowane są na podstawie wzrokowej oceny następujących cech:

 

- uformowanie tuszy określające stopień umięśnienia z podziałem na 6 klas: S, E, U, R, O, P

 

 

Klasy uformowania tusz bydła dorosłego (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008)

 

 

- otłuszczenie tuszy z podziałem na 5 klas:

 

 

Klasy otłuszczenia tusz bydlęcych (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1234/2007).

 

 

Klasy otłuszczenia tusz bydła dorosłego - przepisy uzupełniające (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008)

 

 

Państwa członkowskie UE są uprawnione do dokonywania dalszego podziału klas uformowania i otłuszczenia na maksymalnie trzy podklasy oznaczane znakiem plus lub minus (np. E+, E, E-), co ma ułatwiać sklasyfikowanie tusz wykazujących cechy pośrednie między klasami podstawowymi.

W 2010 r. w strukturze ubojów bydła w Polsce dominowały buhajki (40,0%) oraz krowy (39,5%). Ich tusze były klasyfikowane w zależności od kategorii głównie w klasach O, R i P.

W zastosowaniu praktycznym opisana klasyfikacja tusz bydła jest subiektywna i dość zawodna. Dlatego opracowano obiektywną metodę klasyfikacji, wykorzystującą technikę wideo i sieci neuronowe w urządzeniu BCC-2, która została wprowadzona w rzeźniach duńskich. Możliwość stosowania tego urządzenia zalegalizowano w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1215/2003.

Po ustaleniu klasy, najpóźniej po 1 godzinie od operacji kłucia, każda półtusza powinna być oznakowana symbolem kategorii, uformowania i otłuszczenia, np. oznakowanie D04 oznacza krowę, klasę uformowania O i klasę otłuszczenia 4. Znaki klasy powinny być umieszczone na zewnętrznej powierzchni półtuszy za pomocą stempli, stosując nietoksyczny tusz. Znaki umieszcza się na rostbefie na wysokości czwartego kręgu lędźwiowego (tylna ćwierćtusza) oraz na mostku w odległości 10-30 cm od krawędzi rozcięcia mostka (przednia ćwierćtusza). Kategorię i klasę uformowania oznacza się wielką literą, a klasę otłuszczenia cyfrą. Wysokość liter i cyfr nie może być mniejsza niż 2 cm.

Państwa członkowskie mogą zdecydować, że klasyfikacja bydła nie jest obowiązkowa w rzeźniach, których wielkość uboju nie przekracza 75 sztuk zwierząt dorosłych tygodniowo, licząc uboje średniorocznie.

 

3. Klasyfikacja tusz owczych

 

Tusze owcze klasyfikowane są w dwóch kategoriach: tusze jagnięce oznaczone literą L i tusze owiec oznaczone literą S. Tusza jagnięca jest uzyskiwana z ubitych, wykrwawionych i wytrzewionych jagniąt rzeźnych obu płci bez skóry, głowy, dolnych odcinków kończyn przednich i tylnych, z pozostawionymi nerkami i otaczającym je tłuszczem, z ogonem lub bez ogona. Tusze jagnięce pochodzą z owiec ubitych przed ukończeniem 12 miesięcy życia, mających pełne uzębienie mleczne (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008). W zależności od masy tusze jagnięce dzieli się na trzy kategorie - A, B i C oraz dwie klasy jakości - pierwsza i druga, zróżnicowane barwą mięsa oraz stopniem otłuszczenia.

 

 

Klasyfikacja tusz jagniąt o masie poubojowej poniżej 13 kg - (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008).

 

Tusze owiec młodych i dorosłych (powyżej 12 miesięcy) klasyfikowane są pod względem uformowania na 6 klas (klasy S, E, U, R, O, P) oraz otłuszczenia na 5 klas (klasy 1, 2, 3, 4, 5) wg wymagań opisanych w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1234/2007 i Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1249/2008

 

 

Klasy uformowania tusz owczych (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008.

 

 

Klasy otłuszczenia tusz owczych (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008.

 

Klasyfikacja powinna być przeprowadzona najpóźniej po 1 godzinie od operacji kłucia. Klasyfikacja tusz baranich wg opisanego systemu nie jest obowiązkowa. Jednakże ubojnie owiec, które zdecydują się na klasyfikowanie tusz, muszą ją prowadzić zgodnie z ww. przepisami.

 

4. Urządzenia klasyfikacyjne

 

Według techniki pomiaru, urządzenia do oceny mięsności są klasyfikowane następująco:

- urządzenia ultradźwiękowe (działające na zasadzie różnicy prędkości przebiegu fal ultradźwiękowych w słoninie i mięsie),

- urządzenia optyczno-igłowe (działające na zasadzie różnicy jasności barwy słoniny i mięsa),

- urządzenia elektroniczno-liniowe,

- urządzenie elektromagnetyczne (działające na zasadzie różnicy przewodności elektromagnetycznej tłuszczu i mięsa),

- urządzenia wizyjne.

W 2008 r. 23 państwa UE posiadały decyzje Komisji o dopuszczeniu do klasyfikacji 16 różnych urządzeń klasyfikacyjnych. W krajach UE najpowszechniej stosowanymi urządzeniami klasyfikacyjnymi są aparaty optyczno-igłowe HGP i Fat-o-Meater oraz aparaty ultradźwiękowe Ultra-Fom i Auto-Fom.

Wprowadzenie na szeroką skalę aparaturowej klasyfikacji tusz wieprzowych w systemie EUROP oraz zapłaty za dostarczony żywiec wg kryterium zawartości mięsa w tuszy przyczyniło się do znacznego postępu w mięsnym kierunku użytkowania świń. Postęp ten jest szczególnie widoczny w surowcu krajowym. Od 1995 r. mięsność tuczników krajowych wzrosła średnio z niskiego poziomu 44 do ok. 55% w 2008 r.

Powszechnie stosowana w ubojniach klasyfikacja tusz bydlęcych jest metodą subiektywną. Znane są już jednak, a także stosowane w niektórych krajach UE, urządzenia automatyczne obiektywizujące ocenę. Systemy te oparte są na dwu-i trójwymiarowej analizie obrazów, zbieranych za pomocą kamer na całkowicie zautomatyzowanym stanowisku, usytuowanym na końcu linii ubojowej.

Metoda wizyjna została zastosowana także do klasyfikacji tusz owczych w systemie EUROP. Stwierdzono dużą porównywalność wyników aparaturowej klasyfikacji uformowania i otłuszczenia 689 tusz owczych z klasyfikacją manualną, przy czym zgodność klasy była większa przy ocenie umięśnienia (R2 = 0,77) niż otłuszczenia (R2 = 0,70).

 

Opracowano na podstawie: Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3220/84, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1234/2007 i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1249/2008).